(Bqp.vn) - Cách đây 82 năm, tại Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ Nhất ở Ma Cao (Trung Quốc), Đảng ta đã ra “Nghị quyết về đội tự vệ”. Đây là nghị quyết đầu tiên của Đảng về tổ chức, chỉ đạo xây dựng, huấn luyện và hoạt động của lực lượng tự vệ. Kể từ đó, ngày 28/3 hàng năm chính thức trở thành ngày truyền thống của lực lượng Dân quân tự vệ (DQTV) Việt Nam.
DQTV Quảng Ninh thi bắn súng trong Hội thao cán bộ DQTV huấn luyện giỏi.
Nghị quyết về đội tự vệ đã khẳng định “Tự vệ đội càng mạnh thì tức là có điều kiện thuận lợi để sau này tổ chức du kích chiến tranh và vũ trang bạo động”. Đây là khởi đầu của tư tưởng vũ trang toàn dân và tư tưởng chiến tranh nhân dân với phong trào toàn dân đánh giặc. Ngay sau khi có nghị quyết của Đảng, các Đội tự vệ công nông mang tính chất là những tổ chức vũ trang quần chúng ra đời, là tiền thân của các đội Cứu quốc quân, Đội Việt Nam Tuyên truyền Giải phóng quân sau này.
Trong những năm 1939 - 1945, cùng với sự phát triển của phong trào cách mạng, lực lượng tự vệ được khẩn trương xây dựng và ngày càng phát triển ở trên khắp các tỉnh. Các đội tự vệ đã trở thành tổ chức vũ trang quần chúng của các đoàn thể cứu quốc trong Mặt trận Việt Minh, tiến hành chiến tranh du kích cục bộ, xây dựng và mở rộng các căn cứ địa Việt Bắc, Đông Bắc, Ninh Bình, Thanh Hóa, Ba Tơ... Đến tháng 8/1945, lực lượng DQTV đã phát triển lên tới vài chục nghìn người cùng với giải phóng quân và toàn dân làm nên cách mạng tháng Tám năm 1945 - lực lượng DQTV thực sự trở thành công cụ chuyên chính chủ yếu bảo vệ Đảng, bảo vệ thành quả cách mạng và chính quyền cách mạng còn non trẻ.
Trong kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược, lực lượng DQTV và du kích được phát triển rộng khắp trong cả nước. Đến đầu năm 1947, lực lượng DQTV đã có gần 3 triệu người, riêng Thủ đô Hà Nội có 6.000 đội viên. Từ chỗ là lực lượng vũ trang quần chúng do Mặt trận Việt Minh chỉ đạo, DQTV đã từng bước được thống nhất về tổ chức, trở thành một bộ phận trong lực lượng vũ trang nhân dân Việt Nam do các xã đội, huyện đội, tỉnh đội chỉ đạo, chỉ huy và đặt dưới sự lãnh đạo trực tiếp của cấp ủy Đảng các cấp. Đây là bước phát triển mới của DQTV Việt Nam.
Trong điều kiện hết sức khó khăn, gian khổ, bằng các loại vũ khí thô sơ tự tạo và vũ khí lấy được của địch, phải đương đầu với quân đội viễn chinh Pháp được trang bị hiện đại, lực lượng DQTV và du kích đã cùng nhân dân xây dựng làng xã chiến đấu, kiên cường bám đất, bám dân, tiêu hao một lực lượng lớn quân địch, phá tề, trừ gian; tích cực phối hợp với bộ đội địa phương chống địch càn quét, bao vây, bức hàng, bức rút nhiều đồn bốt địch, giải phóng làng xã, mở rộng các khu căn cứ du kích; tạo điều kiện và cùng bộ đội chủ lực thực hiện nhiều trận đánh lớn, góp phần đánh bại thế chiến lược của địch, giành thắng lợi trong nhiều chiến dịch lớn, trong đó có Chiến dịch Điện Biên Phủ “lừng lẫy năm châu, chấn động địa cầu”, chấm dứt ách đô hộ của thực dân Pháp, giải phóng hoàn toàn miền Bắc. Trong kháng chiến chống Pháp, lực lượng DQTV và bộ đội địa phương đã tiêu diệt khoảng 46,4% tổng số lực lượng địch bị tiêu diệt, làm tan rã trên 35% và kiềm chế, phân tán trên 90% tổng số lực lượng địch trên toàn chiến trường.
Trong công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội ở miền Bắc và kháng chiến chống Mỹ, cứu nước, giải phóng miền Nam, lực lượng DQTV ở miền Bắc đã tích cực tham gia cải cách ruộng đất, đánh đổ địa chủ, phong kiến, khôi phục và đẩy mạnh sản xuất; đồng thời tham gia chiến đấu đánh bại chiến tranh phá hoại bằng không quân, hải quân hiện đại của đế quốc Mỹ, bảo vệ miền Bắc xã hội chủ nghĩa. Lực lượng DQTV đã thực hiện “tay cày tay súng, tay búa tay súng” vừa chiến đấu, vừa sản xuất; phối hợp với các lực lượng, đặc biệt là Bộ đội Phòng không, hình thành lưới lửa tầm thấp dày đặc vô cùng lợi hại, bắn rơi nhiều máy bay địch. Trong giai đoạn này, DQTV đã độc lập bắn rơi hàng trăm máy bay các loại, khoảng 10% trong tổng số máy bay của Mỹ bị bắn rơi trên miền Bắc, bắt sống hàng trăm tên giặc lái và hàng chục toán biệt kích, bắn chìm và bắn cháy nhiều tàu chiến địch.
Lực lượng DQTV miền Bắc còn làm tốt công tác phòng không nhân dân ở cơ sở, xây dựng nhiều công trình phòng tránh, khắc phục hậu quả đánh phá của địch, tiến hành rà phá bom mìn, thủy lôi, chống phong tỏa bằng đường biển... Đã có 183 triệu lượt người được huy động tham gia đảm bảo giao thông, phục vụ chiến đấu, phòng tránh sơ tán khắc phục hậu quả do địch gây ra, chi viện sức người sức của có hiệu quả cho chiến trường miền Nam.
Ở miền Nam, được sự đùm bọc của đồng bào, lực lượng dân quân du kích sử dụng mọi thứ vũ khí, vận dụng các hình thức tác chiến linh hoạt, sáng tạo, phong phú, chủ động đánh địch trên khắp 3 vùng chiến lược; kết hợp chặt chẽ đấu tranh chính trị với đấu tranh vũ trang, 3 mũi giáp công (quân sự, chính trị, binh vận), hình thành thế trận chiến đấu, phát triển các căn cứ chiến đấu, vành đai du kích, vành đai diệt Mỹ... thực hiện bám trụ kiên cường, giữ thế xen kẽ, cài răng lược với địch. Lực lượng dân quân du kích đã phối hợp với nhân dân đấu tranh quyết liệt chống địch dồn dân lập “khu trù mật”, lập “ấp chiến lược”; góp phần cùng bộ đội địa phương và bộ đội chủ lực đánh bại các chiến thuật “Trực thăng vận”, “Thiết xa vận” và các biện pháp chiến lược của địch như: “Bình định”, “Ấp chiến lược”, “Tát nước bắt cá”, “Chiến tranh đặc biệt”, “Chiến tranh cục bộ”, “Việt Nam hóa chiến tranh”... buộc địch phải phân tán tới 90% quân số để đối phó với lực lượng vũ trang địa phương của ta; đó là một thắng lợi có ý nghĩa chiến lược cực kỳ quan trọng.
Trong Chiến dịch Hồ Chí Minh, với phương châm xã giải phóng xã, huyện giải phóng huyện, tỉnh giải phóng tỉnh, “đánh cho Mỹ cút, đánh cho Ngụy nhào”, lực lượng DQTV đã cùng bộ đội chủ lực và nhân dân miền Nam đồng loạt tiến công và nổi dậy, giải phóng hoàn toàn miền Nam, thống nhất đất nước.
Quán triệt thực hiện đường lối đổi mới trong các Nghị quyết Đại hội Đảng toàn quốc và các Nghị quyết của Đảng về quốc phòng an ninh, đặc biệt là ngày 29/9/1989, Ban Bí thư Trung ương Đảng ra các Chỉ thị số 55/BBT, Nghị định số 29/HĐBT ngày 29/01/1990 của Hội đồng Bộ trưởng về xây dựng lực lượng DQTV trong tình hình mới, Nghị quyết Hội nghị Ban Chấp hành Trung ương Đảng lần thứ 8 (khóa IX, XI) về Chiến lược bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới, Chỉ thị 16-CT/TW của Ban Bí thư Trung ương về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng với lực lượng DQTV và lực lượng DBĐV trong tình hình mới; tháng 1/1996, Pháp lệnh về DQTV ra đời và tháng 11/2009, Luật DQTV được Quốc hội khóa XII thông qua, đây là văn bản có tính pháp lý cao nhất của Nhà nước nhằm tiếp tục tăng cường chỉ đạo xây dựng lực lượng DQTV.
Dưới sự lãnh đạo, chỉ đạo trực tiếp của cấp ủy, chính quyền các cấp, các địa phương, nhất là từ khi có Luật DQTV, DQTV được tổ chức, biên chế tinh gọn, chất lượng tổng hợp được nâng cao, từng bước đổi mới nội dung huấn luyện và phương thức hoạt động theo phương châm: “Cơ bản, thiết thực, chất lượng”. Việc xây dựng DQTV được gắn với xây dựng cơ sở vững mạnh toàn diện, xây dựng khu vực phòng thủ trong các vùng trọng điểm về quốc phòng - an ninh, góp phần làm thất bại chiến lược “diễn biến hòa bình”, bạo loạn lật đổ của các thế lực thù địch, bảo vệ vững chắc chủ quyền quốc gia, bảo vệ chế độ XHCN, giữ vững ổn định chính trị, củng cố tăng cường quốc phòng - an ninh trên phạm vi cả nước cũng như ở mỗi địa phương. DQTV đã thực sự là công cụ chủ yếu bảo vệ Đảng, bảo vệ chính quyền, bảo vệ Nhân dân ở cơ sở.
Từ năm 2010 đến nay, lực lượng DQTV tham gia trực SSCĐ; tuần tra bảo vệ biên giới đất liền; bảo vệ biển, đảo; bảo vệ an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội; vận động quần chúng xây dựng cơ sở, tham gia phòng, chống, khắc phục hậu quả thiên tai, tìm kiếm cứu nạn... Trong các nhiệm vụ phòng thủ dân sự, DQTV thực sự là lực lượng nòng cốt, luôn kề vai, sát cánh với Quân đội nhân dân và Công an nhân dân. Bên cạnh đó, lực lượng DQTV còn làm nòng cốt trong khắc phục hậu quả sau chiến tranh; tích cực rà phá, tháo, gỡ bom mìn, vật nổ, giải phóng hàng triệu héc-ta đất canh tác để khôi phục sản xuất. DQTV đã được huy động hàng triệu lượt người tham gia xây dựng tuyến phòng thủ biên giới; phối hợp với Quân đội nhân dân, Công an nhân dân và các lực lượng khác thực hiện tốt việc bảo vệ chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ, lãnh hải của đất nước; ngày càng khẳng định rõ vị trí, vai trò chiến lược của DQTV để góp phần tăng cường tiềm lực quốc phòng, xây dựng nền quốc phòng toàn dân vững mạnh và sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa của đất nước.
Ngày nay, lực lượng DQTV đang cùng toàn Đảng, toàn quân, toàn dân bảo vệ vững chắc độc lập chủ quyền, thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ của Tổ quốc, bảo vệ Đảng, Nhà nước, nhân dân và chế độ XHCN, giữ vững hòa bình, ổn định chính trị, bảo đảm an ninh quốc gia và trật tự an toàn xã hội; chủ động ngăn chặn, làm thất bại mọi âm mưu và hành động chống phá của các thế lực thù địch đối với sự nghiệp cách mạng của nhân dân ta, góp phần quan trọng vào thực hiện thắng lợi sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam XHCN.
Ghi nhận những công lao to lớn và thành tích vẻ vang của DQTV trong sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc, cũng như trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã khẳng định: “DQTV và du kích là lực lượng của toàn dân tộc, là một lực lượng vô địch, là bức tường sắt của Tổ quốc, vô luận địch nhân hung bạo thế nào hễ đụng vào lực lượng đó, bức tường đó, thì địch nào cũng phải tan rã”.
Cán bộ, chiến sĩ DQTV và Ban Chỉ huy Quân sự huyện Lệ Thủy (tỉnh Quảng Bình) giúp dân khắc phục hậu quả thiên tai.
Để luôn xứng đáng “là một lực lượng vô địch, là bức tường sắt của Tổ quốc”, lực lượng DQTV cần tập trung làm tốt một số nhiệm vụ chủ yếu sau:
Một là, tiếp tục tăng cường sự lãnh đạo, chỉ đạo của cấp ủy các cấp, sự quản lý điều hành của chính quyền địa phương, vai trò tham mưu của cơ quan quân sự các cấp để xây dựng lực lượng DQTV vững mạnh, rộng khắp, có chất lượng tổng hợp ngày càng cao.
Hai là, tiếp tục hoàn thiện các văn bản quy phạm pháp luật có liên quan, tạo hành lang pháp lý cho xây dựng lực lượng DQTV, trọng tâm là các văn bản như: Luật Quốc phòng (sửa đổi); Nghị định của Chính phủ hướng dẫn thực hiện một số chế độ, chính sách đối với DQTV về việc lập dự toán, chấp hành và quyết toán ngân sách cho công tác DQTV; Thông tư quy định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và mối quan hệ công tác của Cục DQTV...
Ba là, xây dựng lực lượng DQTV có quy mô, số lượng hợp lý, phù hợp với từng địa phương, cơ sở, cơ quan, tổ chức; rà soát, xây dựng Ban Chỉ huy Quân sự cơ quan tổ chức ở cơ sở và xây dựng tự vệ trong các cơ quan, tổ chức, nhà trường (doanh nghiệp) có đủ điều kiện theo quy định của pháp luật DQTV; chú trọng nâng cao chất lượng tổng hợp, nhất là chất lượng chính trị và xây dựng DQTV cơ động, thường trực, DQTV biển, phòng không, pháo binh trên địa bàn biên giới, biển, đảo.
Bốn là, đẩy mạnh công tác giáo dục quốc phòng và an ninh cho học sinh, sinh viên; bồi dưỡng kiến thức quốc phòng và an ninh cho các đối tượng; phổ biến kiến thức quốc phòng và an ninh cho toàn dân theo quy định của pháp luật; tăng cường sự chỉ đạo, hướng dẫn về công tác quốc phòng, quân sự từ Bộ, ngành Trung ương đến cấp tỉnh, cấp huyện theo lĩnh vực quản lý.
Phát huy cao độ truyền thống dân tộc anh hùng, cùng với Quân đội nhân dân và Công an nhân dân, DQTV Việt Nam sẽ luôn là lực lượng nòng cốt trên các mặt trận, cùng toàn Đảng, toàn dân, toàn quân, toàn dân thực hiện thắng lợi nhiệm vụ xây dựng và bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam XHCN.
