(Bqp.vn) - Cách đây 70 năm, ngày 12/2/1947, Chủ tịch Hồ Chí Minh kí Sắc lệnh số 16/SL thành lập Phòng Dân quân toàn quốc thuộc Cục Chính trị/Bộ Quốc phòng - tiền thân của Cục Dân quân tự vệ/Bộ Tổng Tham mưu ngày nay; với 5 lần được bổ sung nhiệm vụ, thay đổi tên gọi là: Phòng Dân quân toàn quốc (năm 1947); Cục Dân quân (năm 1948, 1965); Cục Động viên và Dân quân (năm 1956, 1975); Cục Quân sự địa phương (năm 1979) và Cục Dân quân tự vệ (năm 1980).
Một buổi luyện tập võ thuật của dân quân huyện Hiệp Hòa, tỉnh Bắc Giang.
Ngay từ những ngày đầu mới thành lập, Phòng Dân quân toàn quốc (Cục Dân quân tự vệ/Bộ Tổng Tham mưu ngày nay) đã tham mưu giúp Bộ Quốc phòng ban hành Thông tư số 33/TT-BQP ngày 19/2/1947 quy định chức năng, nhiệm vụ, hệ thống tổ chức cơ quan chỉ đạo, chỉ huy dân quân tự vệ (DQTV) và du kích các cấp từ Trung ương đến cơ sở, hình thức tổ chức DQTV và du kích, mở đầu cho sự thống nhất DQTV và du kích cả nước. Trong những ngày đầu của cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp, tình hình cách mạng như “ngàn cân treo sợi tóc”, hưởng ứng lời kêu gọi toàn quốc kháng chiến của Chủ tịch Hồ Chí Minh, Cục DQTV đã tham mưu chỉ đạo thống nhất tổ chức DQTV và du kích trên toàn quốc; triển khai thực hiện công tác xây dựng lực lượng vũ trang quần chúng, xây dựng cơ sở chính trị, xây dựng hậu phương; chỉ đạo, hướng dẫn các địa phương kết nạp, phát triển được hơn 3 triệu dân quân du kích, với đủ các lứa tuổi, già, trẻ, trai, gái trên khắp mọi miền đất nước; đặc biệt đã tổ chức 22 vạn dân quân du kích bạch đầu quân - một biểu tượng sáng ngời của chủ nghĩa anh hùng cách mạng.
Cục DQTV đã tham mưu cho Bộ Tổng Chỉ huy chỉ đạo xây dựng, huấn luyện dân quân du kích và bộ đội địa phương; đẩy mạnh chiến tranh du kích; trực tiếp chỉ đạo hoạt động chiến đấu của dân quân du kích ở các thành phố, làng, xã kháng chiến; vũ trang tuyên truyền, phá tề, chống địch càn quét; giúp Bộ Quốc phòng tổ chức nhiều hội nghị dân quân du kích toàn quốc, làm cơ sở để chỉ đạo phương pháp hoạt động và cách đánh của dân quân du kích, nhất là ở vùng địch hậu; đặc biệt đã chỉ đạo dân quân du kích và nhân dân tham gia chiến đấu và phục vụ chiến đấu trong Chiến dịch Điện Biên Phủ. Theo thống kê, số lượng dân công hỏa tuyến được huy động tham gia Chiến dịch Điện Biên Phủ lên tới 230.000 người.
Cục DQTV cũng đã tham mưu cho Bộ Quốc phòng chỉ đạo, hướng dẫn dân quân du kích phối hợp với bộ đội địa phương tiêu diệt hàng chục vạn quân địch (chiếm 46,4% tổng số lực lượng địch bị tiêu diệt), làm tan rã trên 20 vạn tên (chiếm 35%) và kiềm chế, phân tán trên 90% tổng số lực lượng địch trên toàn chiến trường. Cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp của dân tộc ta giành thắng lợi đã chấm dứt hơn 80 năm đô hộ của chế độ thực dân.
Trong công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội ở miền Bắc, kháng chiến chống đế quốc Mỹ xâm lược, giải phóng miền Nam, Cục DQTV đã tham mưu, chỉ đạo tổ chức lực lượng dân quân du kích phòng không vừa chiến đấu, vừa sản xuất, thực hiện “tay cày, tay súng; tay búa, tay súng”; phối hợp với bộ đội và các lực lượng khác chiến đấu liên tục ngày đêm, hình thành lưới lửa phòng không, tiêu diệt nhiều máy bay, đánh bại chiến tranh phá hoại miền Bắc của địch. Dân quân du kích đã độc lập bắn rơi trên 400 máy bay các loại của địch trên miền Bắc, bắt sống hàng trăm tên giặc lái và hàng chục toán biệt kích, bắn chìm và bắn cháy nhiều tàu chiến địch. Cùng với đó, Cục DQTV cũng đã tham mưu, chỉ đạo tổ chức phòng không nhân dân ở cơ sở, xây dựng nhiều công trình phòng tránh, khắc phục hậu quả đánh phá của địch, tiến hành rà phá bom mìn, thủy lôi, chống phong tỏa đường biển của địch; chỉ đạo huy động 183 triệu lượt dân quân du kích tham gia đảm bảo giao thông, phục vụ chiến đấu, phòng tránh sơ tán, khắc phục hậu quả do địch gây ra, chi viện sức người sức của có hiệu quả cho chiến trường miền Nam.
Quán triệt chủ trương chiến lược của Đảng, Cục DQTV tiếp tục tham mưu, chỉ đạo chiến tranh du kích trên chiến trường miền Nam; luôn chủ động hướng dẫn dân quân du kích đánh địch bằng mọi thứ vũ khí, vận dụng sáng tạo, nhiều hình thức đánh địch trên khắp 3 vùng chiến lược; chỉ đạo dân quân du kích kết hợp chặt chẽ đấu tranh chính trị với đấu tranh vũ trang, thực hiện 3 mũi giáp công (quân sự, chính trị, binh vận), hình thành thế trận chiến đấu, phối hợp xây dựng căn cứ chiến đấu, vành đai du kích, vành đai diệt Mỹ... thực hiện bám trụ kiên cường, giữ thế xen kẽ, cài răng lược với địch. Đây là phương thức tác chiến, cách đánh độc đáo, sáng tạo của chiến tranh du kích Việt Nam; chỉ đạo dân quân du kích làm nòng cốt cho nhân dân đấu tranh chống địch dồn dân, lập “khu trù mật”, lập “ấp chiến lược”; chỉ đạo dân quân du kích phối hợp với bộ đội địa phương và bộ đội chủ lực đánh bại chiến thuật “Trực thăng vận”, “Thiết xa vận” và các biện pháp chiến lược của Mỹ ngụy như: “Bình định”, “Ấp chiến lược”, “Tát nước bắt cá”, “Chiến tranh đặc biệt”, “Chiến tranh cục bộ”, “Việt Nam hóa chiến tranh”...
Trong Chiến dịch Hồ Chí Minh, nắm vững phương châm chỉ đạo của Bộ Chính trị là xã giải phóng xã, huyện giải phóng huyện, tỉnh giải phóng tỉnh, Cục DQTV đã tham mưu chỉ đạo tổ chức dân quân du kích làm nòng cốt cùng toàn dân đánh giặc ở thôn, xã; đồng thời phối hợp chặt chẽ với bộ đội chủ lực và nhân dân miền Nam đồng loạt tiến công và nổi dậy “đánh cho Mỹ cút, đánh cho Ngụy nhào” giải phóng hoàn toàn miền Nam, thống nhất đất nước.
Cục DQTV đã tham mưu chỉ đạo chiến tranh du kích, góp phần quan trọng giải phóng miền Nam, thống nhất Tổ quốc; chiến tranh du kích là nhân tố cốt lõi, quan trọng hàng đầu góp phần tạo nên sức mạnh “vô hạn” của toàn dân tộc để chiến thắng sức mạnh “có hạn” của kẻ thù. Hình ảnh lão dân quân năm xưa bắn rơi máy bay giặc Mỹ xâm lược, được Bác Hồ gửi thư khen ngợi, hay du kích Lai Vu “Rắn quấn quanh chân vẫn bắn thù”, hay hình ảnh “O Du kích nhỏ giương cao súng”… và rất nhiều tấm gương anh dũng chiến đấu, hy sinh khác đã trở thành niềm tự hào và kiêu hãnh của DQTV Việt Nam, thấm đượm trong mỗi con người và đi vào lịch sử hào hùng của dân tộc Việt Nam như một huyền thoại, mãi mãi trường tồn.
Phân đội cối 82 mm dân quân tỉnh Thái Bình thực hành chiếm lĩnh trận địa và chỉ huy bắn.
Trong công cuộc đổi mới, Cục DQTV tiếp tục vượt qua mọi khó khăn, thử thách, chủ động, nhạy bén; chủ trì tham mưu ban hành nhiều chủ trương, chính sách pháp luật về DQTV, giáo dục quốc phòng và an ninh (QP-AN), công tác quốc phòng ở các bộ, ngành, địa phương bảo đảm tương đối đồng bộ, có tính khả thi cao và thực sự đi vào cuộc sống; nhiều văn bản có tầm chỉ đạo chiến lược như: Chỉ thị 16-CT/TW của Ban Bí thư Trung ương về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng với DQTV và lực lượng dự bị động viên trong tình hình mới; Kết luận 41 KL/TW ngày 31/3/2009 của Ban Bí thư Trung ương về tiếp tục thực hiện Chỉ thị 16-CT/TW; Chỉ thị số 12-CT/TW ngày 03/5/2007 của Bộ Chính trị về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác giáo dục QP-AN trong tình hình mới; Pháp lệnh về DQTV năm 1996; Luật DQTV 2009; Luật Giáo dục QP-AN năm 2013… Ngoài ra, Cục DQTV còn được giao nhiệm vụ chủ trì soạn thảo Nghị quyết số 28-NQ/TW ngày 22/9/2008 của Bộ Chính trị về tiếp tục xây dựng các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương thành khu vực phòng thủ vững chắc trong tình hình mới; Nghị định số 152/2007/NĐ-CP ngày 10/10/2007 của Chính phủ về khu vực phòng thủ; Nghị định số 117/2008/NĐ-CP ngày 14/11/2008 của Chính phủ về phòng thủ dân sự. Hiện nay, Cục DQTV được Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng giao chủ trì soạn thảo Luật Quốc phòng sửa đổi.
Cục DQTV đã tham mưu chỉ đạo triển khai thực hiện có hiệu quả việc chấp hành chính sách pháp luật về DQTV, giáo dục QP-AN và công tác quốc phòng bộ, ngành, địa phương. Đến nay, chất lượng tổng hợp và sức mạnh chiến đấu của DQTV đã được nâng lên, đủ sức hoàn thành mọi nhiệm vụ được giao, được cấp ủy, chính quyền địa phương đánh giá cao; thực sự là lực lượng bảo vệ Đảng, bảo vệ chính quyền, bảo vệ tính mạng, tài sản của Nhà nước và nhân dân, làm nòng cốt cùng toàn dân đánh giặc ở địa phương, cơ sở khi có chiến tranh. Giáo dục QP-AN, công tác quốc phòng bộ, ngành, địa phương được thực hiện thường xuyên, ngày càng nền nếp và hiệu quả, góp phần quan trọng xây dựng thế trận lòng dân, xây dựng nền quốc phòng toàn dân, xây dựng thế trận quốc phòng toàn dân gắn với thế trận an ninh nhân dân, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ quốc phòng, an ninh trong tình hình hiện nay.
Cùng với thực hiện tốt chức năng, nhiệm vụ của mình, Cục DQTV luôn chăm lo xây dựng Đảng bộ trong sạch vững mạnh, cơ quan vững mạnh toàn diện; chú trọng giáo dục, rèn luyện, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ, chiến sĩ kiên định, vững vàng về bản lĩnh chính trị, trung thành tuyệt đối với Đảng, Tổ quốc và nhân dân; mẫu mực về đạo đức, lối sống; tinh thông về chuyên môn nghiệp vụ; trách nhiệm, tâm huyết, tận tụy trong công tác; luôn bám sát cơ sở; bám địa bàn, dựa vào nhân dân để hoàn thành mọi nhiệm vụ được giao. Nhiều cán bộ, chiến sĩ Cục DQTV qua các thời kỳ đã dũng cảm chiến đấu, hy sinh, lập nhiều chiến công xuất sắc, được Đảng, Nhà nước, Quân đội tuyên dương danh hiệu Anh hùng LLVT nhân dân và nhiều phần thưởng cao quý khác; nhiều đồng chí đã trở thành tướng lĩnh, giữ trọng trách trong các cơ quan của Đảng, Nhà nước và Quân đội, đóng góp vào sự nghiệp giải phóng dân tộc, xây dựng và bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa.
Trải qua 70 năm xây dựng, chiến đấu và trưởng thành, dưới sự lãnh đạo, chỉ đạo của Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng và Đảng ủy, Thủ trưởng Bộ Tổng Tham mưu, Cục DQTV đã và đang hoàn thành tốt chức năng, nhiệm vụ được giao, xứng đáng là cơ quan tham mưu chiến lược đầu ngành giúp Đảng, Nhà nước, Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng về công tác DQTV và giáo dục QP-AN, công tác quốc phòng ở các bộ, ngành Trung ương, địa phương; góp phần không nhỏ vào sự nghiệp giải phóng dân tộc, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa.
Trong thời gian tới, nhiệm vụ của Cục DQTV rất nặng nề, song, với tất cả niềm vinh dự, tự hào, niềm tin và trách nhiệm trước Đảng, Nhà nước, Quân đội và nhân dân, Cục DQTV sẽ tiếp tục kế thừa và phát huy truyền thống Anh hùng LLVT nhân dân, tích cực học tập, tổng kết thực tiễn, nghiên cứu lý luận, nắm vững quan điểm, đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách và pháp luật của Nhà nước, quán triệt sâu sắc Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII của Đảng, Nghị quyết Đại hội Đảng bộ Quân đội lần thứ X, Nghị quyết Đại hội Đảng bộ Bộ Tổng Tham mưu lần thứ XVIII; các nghị quyết, chỉ thị về nhiệm vụ quân sự, quốc phòng; tích cực nghiên cứu, tham mưu, đề xuất với Quân ủy Trung ương Bộ Quốc phòng, Bộ Tổng Tham mưu các chủ trương, giải pháp đổi mới, nâng cao chất lượng công tác DQTV, giáo dục QP-AN, công tác quốc phòng bộ, ngành, địa phương đạt kết quả tốt nhất, giải quyết những vấn đề thực tiễn đặt ra, có tính chiến lược lâu dài, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ quân sự, quốc phòng trong tình hình mới.
Để hoàn thành tốt nhiệm vụ trong tình hình mới, Cục DQTV xác định cần tập trung làm tốt công tác tham mưu, giúp cấp có thẩm quyền ban hành văn bản và tổ chức thực hiện nâng cao hiệu quả công tác DQTV, giáo dục QP-AN và công tác quốc phòng ở các bộ, ngành Trung ương, địa phương trên phạm vi cả nước. Trước mắt là hoàn chỉnh đề án Luật Quốc phòng (sửa đổi); Đề án “Xây dựng chốt dân quân thường trực biên giới đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ bảo vệ biên giới trong tình hình mới”; Đề án “Xây dựng một số đội, tàu dân quân biển làm nòng cốt, tăng cường cho DQTV biển đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ bảo vệ chủ quyền biển, đảo trong tình hình mới”; chỉ đạo, triển khai thực hiện có hiệu quả công tác tổ chức xây lực lượng, huấn luyện, đào tạo, hoạt động của DQTV, nhất là những địa bàn trọng điểm về QP-AN; nâng cao chất lượng tham mưu giúp Hội đồng Giáo dục QP-AN Trung ương chỉ đạo, triển khai thực hiện giáo dục QP-AN cho học sinh, sinh viên và bồi dưỡng kiến thức QP-AN cho các đối tượng; nâng cao chất lượng công tác quốc phòng ở các bộ, ngành Trung ương, địa phương; thường xuyên chăm lo xây dựng Đảng bộ trong sạch vững mạnh, cơ quan vững mạnh toàn diện, trong đó khâu xây dựng đội ngũ cán bộ “vừa hồng, vừa chuyên” theo lời dạy của Bác Hồ là quan trọng nhất.
