(Bqp.vn) - Trong suốt những năm trường kỳ kháng chiến chống thực dân Pháp (1945 - 1954), Bộ Tổng Tham mưu đã trở thành cơ quan đầu não giúp Bộ Tổng Tư lệnh tổ chức, chỉ đạo các lực lượng vũ trang, xây dựng thế trận chiến tranh nhân dân và hoạch định các chiến lược quân sự mang tính quyết định đến cục diện chiến trường. Vai trò ấy không chỉ thể hiện qua những chiến dịch lớn như Chiến dịch Biên Giới hay Chiến dịch Điện Biên Phủ, mà còn in đậm trong từng bước phát triển của Quân đội ta trong suốt những năm kháng chiến gian khổ.
Đánh bại chiến lược “đánh nhanh, thắng nhanh” của thực dân Pháp
Cách mạng tháng Tám năm 1945 thành công, khai sinh ra nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa - Nhà nước dân chủ nhân dân đầu tiên ở Đông Nam Á. Ngay sau ngày thành lập, chính quyền cách mạng non trẻ phải giải quyết nhiều vấn đề cấp bách của đất nước, đặc biệt là đề ra những đối sách đối phó với thù trong giặc ngoài. Ở miền Bắc, gần 20 vạn quân Tưởng núp dưới danh nghĩa quân đồng minh vào tước vũ khí quân Nhật, thực chất nhằm thực hiện âm mưu lật đổ chính quyền cách mạng non trẻ, dựng lên chính phủ bù nhìn. Ở miền Nam, 1 vạn quân Anh với danh nghĩa vào tước khí giới quân Nhật, nhưng chúng mở đường cho thực dân Pháp quay lại xâm lược nước ta một lần nữa. Ngoài ra, bọn phản cách mạng núp bóng quân Tưởng ra sức hoạt động chống phá chính quyền. Đất nước đứng trước tình thế nguy nan như “ngàn cân treo sợi tóc”.
Nhà 16 phố Ri-ki-ê (nay là Nhà số 18 Phố Nguyễn Du, Hà Nội) là Trụ sở đầu tiên của Bộ Tổng Tham mưu (ảnh: Tư liệu)
Trong bối cảnh đó, đòi hỏi phải có cơ quan tham mưu chiến lược nhằm chỉ đạo, xây dựng, phát triển lực lượng vũ trang trong cả nước, đặc biệt là vấn đề nắm địch, nắm ta, thống nhất tổ chức, chỉ huy, đào tạo cán bộ, bảo đảm vũ khí, lương thực… Do đó, việc tổ chức ra cơ quan tham mưu chiến lược là yêu cầu bức thiết của cách mạng Việt Nam. Với tầm nhìn chiến lược, ngày 7/9/1945, tại Bắc Bộ phủ, Chủ tịch Hồ Chí Minh giao nhiệm vụ cho đồng chí Hoàng Văn Thái thành lập Bộ Tổng Tham mưu, cùng dự có đồng chí Võ Nguyên Giáp, Bộ trưởng Bộ Nội vụ. Chủ tịch Hồ Chí Minh chỉ thị: “…Ta vừa giành được độc lập, tự do, cả nước đang tích cực xây dựng quân giải phóng và tự vệ để cùng toàn dân giữ gìn độc lập, tự do. Chính phủ lâm thời đã quyết định tổ chức Bộ Quốc phòng, nay Đoàn thể (Đảng) lập Bộ Tổng Tham mưu để chỉ huy, điều hành lực lượng vũ trang trong cả nước. Bộ Tổng Tham mưu là cơ quan quân sự cơ mật của Đoàn thể, là cơ quan quan trọng của Quân đội, có nhiệm vụ: Tổ chức, huấn luyện Quân đội cho giỏi; tổ chức nắm địch, nắm ta rõ ràng; bày mưu kế khôn khéo; tổ chức chỉ huy thông suốt, bí mật, nhanh chóng, kịp thời, chính xác để đánh thắng mọi kẻ thù, bảo vệ cách mạng” [1].
Bộ Tổng Tham mưu khi mới thành lập bao gồm các phòng: Tác chiến - Đồ bản, Tình báo, Thông tin liên lạc quân sự, Văn phòng và Đội vệ binh. Trụ sở đặt tại nhà số 16 phố Ri-ki-ê (nay là Nhà số 18, phố Nguyễn Du, quận Hai Bà Trưng, thành phố Hà Nội). Đảng viên trong cơ quan mới có 2 đồng chí: Hoàng Văn Thái (vào Đảng năm 1938) và Hoàng Minh Đạo (vào Đảng năm 1939) là 02 đảng viên đầu tiên ở Bộ Tổng Tham mưu [2]. Đầu năm 1946, Trung ương Quân ủy quyết định thành lập Tổ đảng ở Bộ Tổng Tham mưu với danh nghĩa một “Phân chi bộ Đảng” [3] sinh hoạt chung trong Chi bộ Bộ Quốc phòng, đồng chí Hoàng Văn Thái được chỉ định làm Tổ trưởng. Đây là tổ chức Đảng tiền thân của Đảng bộ Bộ Tổng Tham mưu - Cơ quan Bộ Quốc phòng ngày nay [4].
Ngay sau khi được thành lập, Bộ Tổng Tham mưu đã tiến hành nhiều công tác cấp bách, to lớn như: Chỉ đạo xây dựng và phát triển lực lượng vũ trang nhân dân; tổ chức bộ đội Nam tiến chi viện cấp tốc cho chiến trường Nam Bộ, Nam Trung Bộ kháng chiến chống Pháp; đấu tranh với quân Tưởng và bọn tay sai để bảo vệ chính quyền cách mạng; chỉ đạo đấu tranh buộc Pháp thi hành Hiệp định Sơ bộ 6/3/1946; chỉ đạo chuẩn bị mọi mặt cho cuộc kháng chiến lâu dài của toàn dân dưới sự lãnh đạo của Đảng.
Ngày 19/12/1946, kháng chiến toàn quốc bùng nổ. Thực hiện Lời kêu gọi Toàn quốc kháng chiến của Chủ tịch Hồ Chí Minh và mệnh lệnh chiến đấu của Tổng Chỉ huy, Bộ Tổng Tham mưu đã kịp thời chuyển mệnh lệnh chiến đấu đến các lực lượng vũ trang trong cả nước. Nhờ theo dõi, nắm chắc diễn biến tình hình, có sự chuẩn bị về lực lượng, phương án và kế hoạch tác chiến, Bộ Tổng Tham mưu đã tổ chức, chỉ đạo cuộc chiến đấu ở Thủ đô Hà Nội và các đô thị Bắc vĩ tuyến 16 giành thắng lợi quan trọng, bước đầu làm thất bại âm mưu “đánh nhanh, thắng nhanh” của địch, tạo đà cho bước phát triển của cuộc kháng chiến. Đồng chí Tổng Tham mưu trưởng Hoàng Văn Thái đã cùng với đồng chí Tổng Chỉ huy Võ Nguyên Giáp đến Sở Chỉ huy Mặt trận Hà Nội, trực tiếp kiểm tra tình hình và có những chỉ đạo tác chiến. Đồng thời, cùng với việc di chuyển cơ quan, Bộ Tổng Tham mưu đã tổ chức, chỉ đạo cuộc Tổng di chuyển lực lượng, cơ sở vật chất kỹ thuật, kho tàng của các cơ quan Trung ương, của Chính phủ và Bộ Quốc phòng lên căn cứ địa Việt Bắc an toàn, đúng kế hoạch trong điều kiện vừa đánh địch vừa cơ động; chỉ đạo xây dựng căn cứ địa Việt Bắc.
Công tác xây dựng lực lượng vũ trang được Bộ Tổng Tham mưu chỉ đạo và tổ chức chặt chẽ. Từ tháng 5/1946, tổ chức Quân đội thống nhất lấy tên là Quân đội Quốc gia Việt Nam; từ tiểu đội đến trung đoàn được tổ chức theo “tam tam chế” (mỗi đơn vị có 3 đơn vị trực thuộc). Đến cuối 1946 đã tổ chức được 31 trung đoàn và 25 chi đội, đồng thời đẩy mạnh xây dựng dân quân du kích.
Công tác huấn luyện được tiến hành tích cực, nhất là khâu đào tạo cán bộ. Bộ Tổng Tham mưu đã mở lớp quân chính Bắc Sơn (4/1946), giúp Bộ Quốc phòng tổ chức Trường Võ bị Trần Quốc Tuấn (17/4/1946 - nay là Trường Sĩ quan Lục quân 1) và các lớp bổ túc ở Sơn Tây; tổ chức Trường Lục quân Trung học Quảng Ngãi, đào tạo cán bộ cho khu vực miền Trung, tổ chức các trường quân chính đào tạo cán bộ sơ cấp cho các chiến khu nhằm cung cấp cán bộ kịp thời cho Quân đội.
Trước âm mưu và hành động mở rộng chiến tranh của địch, Bộ Tổng Tham mưu khẩn trương tìm hiểu ý đồ chiến lược sắp tới của quân viễn chinh Pháp và khả năng của chúng, đồng thời khẩn trương triển khai các mặt công tác. Hội nghị quân sự toàn quốc lần thứ tư nhận định: “Bắc Bộ sẽ là chiến trường chính, nếu địch không mạo hiểm thì đánh ở đồng bằng, nếu mạo hiểm thì chúng sẽ đánh Việt Bắc”. Theo dõi sát tình hình địch, Bộ Tổng Tham mưu cho rằng, trong Thu Đông 1947, nếu đánh lên Việt Bắc, hướng chính của chúng là Phúc Yên, Thái Nguyên, Phú Thọ, Vĩnh Yên, Tuyên Quang; hướng kiềm chế hay phối hợp: phía Tây là Hoà Bình, Sơn La; phía Đông là Bắc Giang, Lạng Sơn.
Chủ tịch Hồ Chí Minh nghe đồng chí Võ Nguyên Giáp và cán bộ Bộ Tổng Tham mưu báo cáo kế hoạch quân ta phản công quân Pháp trong Chiến dịch Việt Bắc Thu - Đông 1947 (ảnh: Tư liệu)
Ngày 7/10/1947, thực dân Pháp sử dụng 3 binh đoàn cơ động đánh lên Việt Bắc, hình thành các gọng kìm đánh sâu vào căn cứ nhằm tiêu diệt chủ lực, bắt cơ quan đầu não của ta để nhanh chóng kết thúc chiến tranh. Trước sức tấn công ồ ạt của địch, quán triệt tư tưởng chỉ đạo về cách đánh “chiến thuật căn bản của ta là du kích chiến và vận động chiến”, Bộ Tổng Tham mưu đã chỉ đạo bộ đội và dân quân du kích thực hiện chủ trương tránh chỗ mạnh, cơ động, bảo toàn lực lượng, bao vây, bám đánh, quấy rối, tiêu hao, tiêu diệt, đồng thời triệt để thực hiện “vườn không nhà trống”, chặt đứt giao thông, ngăn cản vận tải tiếp tế khiến quân Pháp luôn rơi vào tình trạng căng thẳng, bị động chống đỡ.
Thực hiện chủ trương “đại đội độc lập, tiểu đoàn tập trung”, Bộ Tổng Tham mưu điều động, tổ chức 30 đại đội độc lập, 18 tiểu đoàn tập trung, phân tán hoạt động làm nòng cốt cho chiến tranh du kích, đã tổ chức đánh trên 200 trận, làm nên thắng lợi của Chiến dịch Việt Bắc Thu - Đông 1947, đánh bại chiến lược “đánh nhanh, thắng nhanh” của thực dân Pháp, đưa cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp chuyển sang giai đoạn mới.
Phát triển chiến tranh du kích, từng bước đẩy mạnh vận động chiến
Thất bại trong cuộc tiến công lên Việt Bắc, thực dân Pháp buộc phải chuyển chiến lược từ “đánh nhanh, thắng nhanh” sang “đánh lâu dài”, tiến hành bình định vùng đã chiếm, lấn chiếm vùng tự do của ta, thực hiện chính sách “lấy chiến tranh nuôi chiến tranh, dùng người Việt đánh người Việt”. Cuộc kháng chiến của quân và dân ta chuyển sang một giai đoạn mới - giai đoạn đẩy mạnh kháng chiến toàn dân, toàn diện, phát triển chiến tranh du kích, tiến lên vận động chiến.
Tháng 1/1948, Hội nghị mở rộng Ban Chấp hành Trung ương Đảng đã đánh giá tình hình cuộc kháng chiến và đề ra nhiệm vụ cho giai đoạn mới: Phát triển dân quân, phát triển chiến tranh du kích, nhất là trong vùng địch kiểm soát, đồng thời tùy theo tình hình, tập trung đánh vận động, tiêu diệt quân địch, tạo thế, tạo lực đẩy lùi và thu hẹp phạm vi chiếm đóng của địch, biến hậu phương của địch thành tiền phương của ta, giành chủ động về chiến thuật tiến tới giành chủ động về chiến dịch, chiến lược.
Về tác chiến, Bộ Tổng Tham mưu chỉ thị cho lực lượng vũ trang: Phát động du kích chiến tranh, đẩy mạnh vận động chiến, đưa các đại đội độc lập, các đội vũ trang tuyên truyền, các ban xung phong công tác vào sâu trong lòng địch, gây cơ sở, phá tề, trừ gian, biến hậu phương của địch thành tiền phương của ta, làm thất bại chính sách “dùng người Việt đánh người Việt” của địch. Chấp hành chỉ thị của Bộ Tổng Tham mưu, Liên khu 10 và Liên khu 1 mở các chiến dịch: Nghĩa Lộ (4 - 5/1948), Đường số 3 (7 - 8/1948), Đông Bắc I (10 - 12/1948). Từ thực tế chiến trường, Bộ Tổng Tham mưu đã tổng kết, tham mưu đề xuất làm cơ sở để Hội nghị cán bộ Trung ương lần thứ 6 (1/1949) xác định rõ chủ trương “Mạnh bạo đẩy mạnh vận động chiến đi tới và khi có điều kiện thì kịp thời nâng vận động chiến lên vị trí quan trọng”.
Cán bộ Bộ Tổng Tham mưu xuống cơ sở huấn luyện du kích bắn súng (ảnh: Tư liệu)
Thực hiện chủ trương trên, Bộ Tổng Tham mưu một mặt khẩn trương xây dựng, tổ chức lực lượng Quân đội; quyết định tổ chức 3 thứ quân, đề xuất phương án tổ chức biên chế các đại đoàn chủ lực thuộc Bộ và trung đoàn chủ lực thuộc liên khu; thành lập Đại đoàn Bộ binh 308 (28/8/1949), Đại đoàn Bộ binh 304 (10/3/1950); Ban Nghiên cứu Thủy quân (3/1949), Ban Nghiên cứu Không quân (3/1949), Cục Pháo binh (5/1949), Cục Thông tin liên lạc (31/7/1949); mặt khác, chỉ đạo tổ chức nhiều chiến dịch, nhiều đợt hoạt động tác chiến trên các hướng chiến trường để bộ đội chủ lực rèn luyện đánh vận động. Cơ quan tham mưu cũng qua đó nghiên cứu tập trung chỉ đạo đánh cứ điểm.
Các đồng chí chỉ huy Chiến dịch Đông Bắc báo cáo Đại tướng Võ Nguyên Giáp, Tổng chỉ huy kế hoạch tác chiến vùng Đông Bắc Bắc Bộ (ảnh: Tư liệu)
Từ năm 1948 - 1950, Bộ Tổng Tham mưu đã chỉ đạo mở trên 30 chiến dịch, trong đó có những chiến dịch tiêu biểu như: Chiến dịch Đông Bắc I (8/10 - 7/12/1948) và II (4/3 - 27/4/1949) làm tê liệt đường số 4; Chiến dịch Quảng Nam - Đà Nẵng (24/1 - 31/3/1949); Chiến dịch Sông Thao (19/5 - 18/7/1949), đập tan phòng tuyến Bảo Hà - Bắc Cuông; Chiến dịch Lê Lợi (25/11/1949 - 30/01/1950), phá âm mưu lập Xứ Mường tự trị; Chiến dịch Lê Lai (22/12/1949 - 27/01/1950) ở Quảng Bình; Chiến dịch Cầu Kè (07 - 26/12/1949); Chiến dịch Cao Lãnh (26/01 - 01/12/1950); Chiến dịch Lê Hồng Phong I (7/2 - 15/3/1950) ở Tây Bắc...
Về xây dựng cơ quan Bộ Tổng Tham mưu, từ năm 1948 đã phát triển thêm một số ban như: Kế hoạch, Công tác chính trị, Tờ Quân chính tập san (Tạp chí Quốc phòng toàn dân ngày nay). Đến năm 1950, tổ chức của Bộ Tổng Tham mưu gồm: Cục Tác chiến, Cục Quân báo, Cục Quân huấn, Cục Dân quân, Cục Thông tin liên lạc, Cục Quân lực, Phòng Mật mã, Phòng Chính trị, Ban Nghiên cứu Thủy quân, Ban Nghiên cứu Không quân, Báo Quân chính tập san, Văn phòng và Trung đoàn 246 bảo vệ Bộ Tổng Tư lệnh. Ngoài ra, Tổng Tham mưu trưởng được ủy nhiệm chỉ đạo Cục Công binh, Cục Pháo binh.
Phá sản nỗ lực chiến tranh cao nhất của thực dân Pháp và can thiệp Mỹ
Bước sang năm 1950, cuộc kháng chiến của nhân dân ta có những chuyển biến quan trọng. Thực hiện quyết định của Trung ương Đảng, tháng 7/1950, Bộ Tổng Tư lệnh ra “Mệnh lệnh mở Chiến dịch Biên Giới”, mật danh là Chiến dịch Lê Hồng Phong II, nhằm tiêu diệt sinh lực địch, mở đường giao thông nối liền với các nước xã hội chủ nghĩa, đồng thời mở rộng và củng cố căn cứ địa Việt Bắc.
Trong Chiến dịch Biên Giới (16/9 - 14/10/1950), Bộ Tổng Tham mưu đã giúp Bộ Tổng Tư lệnh chuẩn bị chiến trường, nắm địch chính xác, xác định đúng phương châm chiến dịch: “đánh điểm, diệt viện”, có kế hoạch tác chiến phù hợp. Đồng thời, chỉ đạo các đơn vị tiêu diệt địch ở Đông Khê, vận dụng linh hoạt các hình thức chiến thuật, thủ đoạn chiến đấu vận động tiến công, bao vây, chia cắt tiến tới tiêu diệt hoàn toàn hai binh đoàn cơ động Lơ Pagiơ và Sáctông, đẩy lui Binh đoàn Đờ La Bôm đến giải vây.
Thắng lợi của Chiến dịch Biên Giới đánh dấu sự trưởng thành vượt bậc của Bộ Tổng Tham mưu về khả năng tổ chức, chỉ đạo, chỉ huy tác chiến chiến dịch quy mô lớn, nghệ thuật đánh điểm, diệt viện, vận động tiến công đạt hiệu suất chiến đấu cao. Thắng lợi này đã tạo ra bước ngoặt cơ bản cho cuộc chiến tranh, buộc địch phải chuyển sang phòng ngự; ta bắt đầu chuyển sang giai đoạn chủ động phản công và tiến công chiến lược.
Ngay sau chiến thắng Biên Giới, Bộ Tổng Tham mưu nhanh chóng chấn chỉnh bộ đội, đồng thời xây dựng kế hoạch mở liên tiếp các chiến dịch đánh vào trung du, đồng bằng Bắc Bộ, phá kế hoạch củng cố lực lượng và “bình định” đồng bằng của địch, như các chiến dịch: Trần Hưng Đạo (Trung Du), Hoàng Hoa Thám (Đường số 18), Quang Trung (Hà Nam Ninh).
Sau các chiến dịch đánh vào trung du và đồng bằng Bắc Bộ không thành công, ta chuyển hướng tiến công lên địa bàn rừng núi, mở các Chiến dịch Hòa Bình (10/12/1951 - 25/02/1952), Tây Bắc (14/10 - 10/12/1952) giành thắng lợi. Trong Chiến dịch Hòa Bình, Bộ Tổng Tham mưu đã nhanh chóng nắm bắt tình hình, chuẩn bị cho các đơn vị sẵn sàng chiến đấu; đề đạt chủ trương tiến hành chiến dịch từ phản công sang tiến công với hướng tiến công chính là Hòa Bình; nhanh chóng chỉ đạo, chỉ huy triển khai lực lượng tiến công địch trên cả hai mặt trận chính diện và mặt trận sau lưng địch. Qua các đợt chiến đấu, Bộ Tổng Tham mưu đã kịp thời nghiên cứu rút kinh nghiệm, đề đạt ý kiến giúp trên có chủ trương kịp thời đối phó với địch; chỉ thị vận dụng chiến thuật chính xác, giúp cho các đơn vị thực hiện tốt nhiệm vụ. Trong Chiến dịch Tây Bắc, Bộ Tổng Tham mưu đã nghiên cứu, nhận định chính xác tình hình địch ở Tây Bắc, tham mưu với Trung ương Đảng, Tổng Quân ủy quyết định mở chiến dịch; xây dựng kế hoạch tác chiến sát tình hình thực tế, chỉ đạo thực hiện tốt nhiệm vụ củng cố, phát triển lực lượng vũ trang nhân dân và công tác chuẩn bị chiến dịch; dự báo chính xác các tình huống, chỉ đạo, điều hành linh hoạt hoạt động tác chiến chiến dịch, hoạt động phối hợp giữa các chiến trường. Sự phối hợp chặt chẽ, có hiệu quả giữa các lực lượng, các chiến trường theo kế hoạch thống nhất của cơ quan tham mưu chiến lược là nhân tố quan trọng góp phần đưa đến thắng lợi của chiến dịch.
Từ cuối năm 1950 đến đầu năm 1953, nhằm đáp ứng yêu cầu tác chiến tập trung, mở những chiến dịch lớn, Bộ Tổng Tham mưu chỉ đạo tiếp tục đẩy mạnh xây dựng bộ đội chủ lực, tổ chức thêm các Đại đoàn 312 (12/1950); Đại đoàn 320 (01/1951), Đại đoàn Công pháo 351 (3/1951), Đại đoàn 316 (5/1951), Đại đoàn 325 (12/1952), thành lập Trung đoàn Pháo cao xạ 367 (4/1953); chỉ đạo, tổ chức lực lượng đánh vào các nơi địch tương đối yếu, có nhiều sơ hở, nhưng lại là địa bàn chiến lược trọng yếu mà địch không thể bỏ. Đó là Tây Bắc, Thượng Lào, Trung Lào, Hạ Lào, Đông Bắc Cam-pu-chia và Bắc Tây Nguyên. Đồng thời, chỉ đạo đẩy mạnh chiến tranh du kích, đấu tranh ở các đô thị vùng sau lưng địch từ Nam Bộ, Nam Trung Bộ, Bình - Trị - Thiên đến đồng bằng Bắc Bộ. Do đó, ta đã làm phá sản ngay từ đầu ý đồ và mục tiêu chủ yếu của Kế hoạch Na-va của địch.
Trong Chiến dịch Điện Biên Phủ năm 1954, Bộ Tổng Tham mưu đã huy động toàn lực tham gia chỉ đạo, chỉ huy, góp phần cùng các cơ quan, đơn vị, nhân dân địa phương hoàn thành mọi mặt chuẩn bị; đã kịp thời điều chỉnh phương án tác chiến khi Bộ Chỉ huy chiến dịch quyết định thay đổi phương châm tác chiến từ “đánh nhanh, giải quyết nhanh” sang “đánh chắc, tiến chắc”. Trong quá trình chiến đấu, Bộ Tổng Tham mưu chỉ đạo các đơn vị vận dụng sáng tạo nhiều hình thức chiến thuật, thủ đoạn chiến đấu trong tiến công trận địa, tiêu diệt hoàn toàn tập đoàn cứ điểm trong một chiến dịch quy mô lớn dài ngày, xa căn cứ hậu phương. Đồng thời, chỉ đạo các chiến trường toàn quốc phối hợp nhịp nhàng với Điện Biên Phủ.
Đảng ủy Bộ Chỉ huy Chiến dịch Điện Biên Phủ họp tại Sở Chỉ huy Mường Phăng bàn kế hoạch tiêu diệt tập đoàn cứ điểm Điện Biên Phủ (ảnh: Tư liệu)
Thắng lợi của cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp mà đỉnh cao là Chiến dịch Điện Biên Phủ đánh dấu bước phát triển vượt bậc của nghệ thuật quân sự Việt Nam; thể hiện sự lãnh đạo tài tình của Đảng, của Chủ tịch Hồ Chí Minh, của Bộ Tổng Tư lệnh và sự mưu lược, sáng tạo của cơ quan tham mưu chiến lược. Bộ Tổng Tham mưu từ chỗ còn ít kinh nghiệm đã từng bước phát triển, trưởng thành, hoàn thành xuất sắc chức năng, nhiệm vụ của cơ quan tham mưu chiến lược của Quân đội, của Đảng.
Chiến thắng Điện Biên Phủ tạo điều kiện cho ta đấu tranh ngoại giao ở Hội nghị Giơ-ne-vơ để đi đến kết thúc chiến tranh. Cùng với chỉ đạo, chỉ huy lực lượng vũ trang giành thắng lợi trên chiến trường, Bộ Tổng Tham mưu còn tham gia tích cực và có hiệu quả trong đàm phán với phía Pháp. Đồng chí Tổng Tham mưu trưởng Văn Tiến Dũng được cử làm Trưởng đoàn Bộ Tổng Tư lệnh QĐND Việt Nam tiến hành hội nghị với Đoàn đại biểu Bộ Chỉ huy Quân đội Pháp tại Trung Giã (nay thuộc huyện Sóc Sơn, thành phố Hà Nội), để bàn về vấn đề bố trí lực lượng quân sự theo thoả thuận đình chiến, bắt đầu bằng phân vùng tập kết Quân đội hai bên ở Việt Nam.
Trong suốt cuộc kháng chiến chống Pháp, Bộ Tổng Tham mưu không chỉ thực hiện tốt chức năng tham mưu chiến lược mà còn trực tiếp chỉ huy các chiến dịch dưới sự lãnh đạo của Tổng Quân ủy và đồng chí Tổng Tư lệnh Võ Nguyên Giáp. Hầu hết các chiến dịch lớn đều do các đồng chí Tổng Tham mưu trưởng, Tổng Tham mưu phó trực tiếp làm Tham mưu trưởng (đồng chí Hoàng Văn Thái làm Tham mưu trưởng các chiến dịch: Biên Giới, Quang Trung, Hòa Bình, Tây Bắc, Thượng Lào và Chiến dịch lịch sử Điện Biên Phủ; đồng chí Đào Văn Trường làm Tham mưu trưởng Chiến dịch Trần Hưng Đạo…). Nhiều đồng chí cán bộ cơ quan Bộ Tổng Tham mưu được cử làm phái viên xuống các đơn vị truyền đạt mệnh lệnh, nắm tình hình và hướng dẫn, giúp đỡ đơn vị trong xây dựng, chiến đấu. Đây là giai đoạn đặt cơ sở cho Bộ Tổng Tham mưu, cho ngành Tham mưu toàn quân tiếp tục xây dựng, phát triển và lập nên những chiến công mới trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước.
[1] - Bộ Tổng Tham mưu, Ban Tổng kết - Biên soạn lịch sử, Lịch sử Bộ Tổng Tham mưu trong kháng chiến chống Pháp (1945 - 1954), 1991, tr.7.
[2] - Lịch sử Đảng bộ Bộ Tổng Tham mưu - Cơ quan Bộ Quốc phòng (1945 - 2005), Tập 1, Đảng bộ Bộ Tổng Tham mưu trong hai cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ (1945 - 1975), Nxb Quân đội nhân dân, H. 2011, tr. 12.
[3] - Các đồng chí tham gia thành lập “Phân chi bộ Đảng” gồm: Hoàng Văn Thái, Hoàng Minh Đạo, Lê Vân, Phạm Toàn, Hồ Tôn Vinh.
[4] - Lịch sử Đảng bộ Bộ Tổng Tham mưu - Cơ quan Bộ Quốc phòng (1945 - 2005), Tập 1, Đảng bộ Bộ Tổng Tham mưu trong hai cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ (1945 - 1975), Nxb Quân đội nhân dân, H. 2011, tr. 24.
